Początki teatru w Busku

Wraz ze wzrostem sławy buskich zdrojów poczęli ściągać do nich przeróżni artyści[1]. Ludzie ci umieszczali Busko w planie swych objazdowych występów podczas letnich miesięcy. Przybywając do zdrojów mogli liczyć na wysoki i dość łatwy zarobek. W czerwcu 1871 roku bawiła w Busku trupa aktorska pod dyrekcją Jana Okińskiego[2]. Wystawiła ona dla kuracjuszy komedie Stanisława Bogusławskiego pod tytułem „Stara romantyczka” i „Wesele na pocieszce”. Ponadto w czasie tej pory kąpielowej koncertował w Busku skrzypek Noskowski. W następnych latach goście mogli usłyszeć fortepianistkę Zofie Siegenfeld, oraz występ duetu składającego się ze śpiewaka Zabieniowskiego i skrzypka Adamowskiego. W 1877 roku przybyła do Bu­ska z koncertami była śpiewaczka Opery Poznańskiej Jarczyńska, dysponująca sopranowym głosem[3]. W 1878 roku oddano do użytku drewniany teatrzyk umiejscowiony na terenach folwarku Nadole, w nim to podczas letniego sezonu gościła z występami trupa dramatyczna Idzikowskiego. Artyści ci wystawili komedie Fredry „Wielkie Bractwo”, „Damy i huzary”, „Zrzędność i pokora”, „Emigrację chłopską” Ludwika Anczyca, oraz „Pracowitych próżniaków” Bałuckiego. Kiedy akurat przy zdrojowisku nie było żadnych zawodowych arty­stów, społeczność kuracjuszy sama organizowała kulturalne rozrywki. I tak w lipcu 1878 roku w buskim teatrzyku odbył się wieczorki poetyckie, na których to hr. Eliza Roztworowska deklamowała wiersze, między innymi „Zamki na lodzie” Jana Chęcińskiego oraz poezję Jana Szymanowskiego. Innym przykładem twórczości samych kuracjuszy były występy amator­skiej śpiewaczki Heleny Ryb, córki właściciela Wrocieryża[4]. Podczas administracji dr. Aleksan­dra Dobrzańskiego, kuracjusze również radzili sobie sami z brakiem kulturalnych doznań. W 1883 roku dzięki przebywającemu na kuracji artyście teatrów Warszawskich Ostrowskiemu zorganizowano kilkanaście przedstawień jedno aktowych z udziałem ambitnych kuracjuszy, takich jak „Stryj przyjechał”, „Złoty cielec”, „Prelegent”. Finałem tych amatorskich przedstawień było wystawienie sztuki pod tytułem „Nasze panie na kuracji w Busku”. Ostrowski przybywał do Buska i w latach następnych, zawsze oddając się reżyserowaniu i prowadzeniu kolejnych amatorskich przedstawień. Dzięki niemu wystawiono takie sztuki jak „Dzieciaki”, „Miłość młodzieńcza” i „Dwaj nieśmiali”. W 1885 roku zjechała z przedstawieniem do Buska grupa magików, która popisywała się dźwiganiem dużych ciężarów, niebezpieczną gimnastyką oraz psimi sztuczkami. W następnych latach koncertowały w Busku siostry Podgórskie z Lwowa, jedna skrzypaczka i dwie fortepianistki, oraz przybyła z Czech Irma Scala i akompaniująca jej na fortepianie Mi­kułowska. W 1896 roku przebywała w Busku trupa aktorska, Kremskiego, która popisywała się nowościami z repertuaru warszawskiego Teatru Małego, grano między innymi „Nad przepaścią” i „Grube ryby” Bałuckiego. W 1885 roku teatr przeniesiono z folwarku Nadole do gmachu poklasztornego położnego nieopodal kościoła parafialnego. Decyzja ta została opro­testowana, przez co bardziej religijnych kuracjuszy, gdyż występy teatralne dało się słyszeć podczas odbywającej się mszy. Z tego względu rozważano szybkie przeniesienie teatru w inne miejsce. Ostatecznie w 1891 roku teatr z osady przeniesiono do starej drewnianej szopy, w której przygotowywano kąpiele błotne. W następnym roku w parku zdrojowym, „cielętniku” i w folwarku Nadole grała na przemianę bardzo dobra orkiestra Maruszyńskiego. Jeśli chodzi o przedstawienia teatralne po ostatecznym przejściu zdrojów pod Zarząd Skarbowy, to w 1898 roku gościła w Busku trupa dramatyczna Romanowicza składająca się z 16 aktorów z gościnnym udziałem artysty sceny łódzkiej Mariana Winklera. Ku uciesze publiczności wystawiła ona takie przedstawienia jak „Grochowy wieniec”, „Malka Szwarcenkopf” Ga­brieli Zapolskiej, „Porwanie Sabinek”, „Popychadło”, „Niobe”, oraz „Żołnierzy królowej Madagaskaru”. W kolejnych latach zjechała do Buska trupa aktorska Eugeniusza Morozowi­cza, która przez kilka lat bawiła publiczność teatralnymi występami[5]. W latach 1908-1913 w czasie sezonu kąpielowego dla zdrojowej publiczności występowała 20 osobowa trupa teatralna Eugeniusza Majdrowicza[6]. Zaprezentowała ona takie sztuki jak „Trójką małżeński w Ciechocinku” autorstwa Romana Wolskiego, „Moralność pani Dulskiej” Zapolskiej, „Ułanów księcia Józefa Poniatowskiego” Mazura oraz „Polacy w Ameryce” Cyryla Danielewskiego. W następnych latach trupa zaprezentowała również sztukę „Bandyci” Bissona[7].

           

Teatr w Busku w 1905 roku.

 Seria bardzo ciekawych afiszy z lat 80-tych XIX wieku, zapowiadająca występy teatralne w Busku.
(źródło: Federacja Bibliotek Cyfrowych)

---

[1] E. Mazur, Życie codzienne w uzdrowiskach w Królestwie Polskim i zachodnich guberniach Cesarstwa Rosyjskiego, [w:] Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, nr 1, Warszawa 2008, s. 183 -184.

[2] W Busku, „Gazeta Kielecka” nr 53 z 24 czerwca 1871 roku, s. 211.

[3] Busko i Solec, „Gazeta Kielecka” nr 52 z 4 lipca 1877 roku, s. 2.

[4] Z Buska, „Gazeta Kielecka” nr 63 z 10 sierpnia 1879 roku, s. 2.

[5] Busk, „Gazeta Kielecka” nr 46 z 10 czerwca 1908, s. 3.

[6] Majdrowicz Eugeniusz Edmund (1856-1929), aktor, śpiewak, reżyser, dyrektor teatr. Ur. w Krakowie,
s. Ludwika i Agnieszki z Rogozińskich, brat pianistki i kompozytorki Amelii i śpiewaczki estradowej Marii, mąż aktorki Sylwestry Adler, ojciec aktorki Marii M. Zakrzeńskiej. Uczył się w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, śpiewu pod kierunkiem Jana Kohlera we Lwowie oraz Wilhelma Troschela i Leopolda Matuszyńskiego w Warszawie. W l. 1879-1882 występował w Poznaniu, jako chórzysta i tancerz, kształcąc się dalej w śpiewie. W 1882 roku grał w zespole A. Łukowicza w Petersburgu, w sezonie 1882/83 w trupie Józefa Puchniewskiego w Kielcach i J. Obrębowskiej w warsz. tatrze ogródkowym Belle Vue i w Łowiczu. W l. 1883-1890 należał do zespołu w Łodzi, gdzie śpiewał i reżyserował opery i operetki, a latem grał w warsz. teatrach ogródkowych. W l. 1890-1895 ponownie działał w Poznaniu, jako aktor, a zwłaszcza organizator występów Teatru Poznańskiego w ok. 60 miejscowościach Pomorza i Wielkopolski. W 1896 koncertował w Poznaniu, Berlinie, Wrocławiu, na Pomorzu i w Poznańskiem, Zorganizował też z M. Skirmuntem teatr objazdowy, który do poł. 1897 roku wystąpił w ponad 40 miejscowościach Pomorza i Wielkopolski. W drugiej poł. 1897 rozwiązał spółkę z Skirumntem i przeniósł się z zespołem do Królestwa. W l. 1897-1901 kilkakrotnie odwiedzał Radom, Kielce, Ostrowiec, Sandomierz i Miechów. W l. 1901-1905 odbywał objazdy od Włocławka, Płocka, Łęczycy, Łodzi do Będzina, Zawiercia i Częstochowy. Od jesieni 1905 do końca sezonu 1908/1909 kierował teatrem w Sosnowcu, skąd latem wyjeżdżał do Siedlec, Ciechocinka, Ojcowa, Kielc, Buska, Częstochowy, Solca. W sezonie 1909-1910 prowadził teatr w Kaliszu, ale w 1910 roku grał w Busku i Ostrowcu. Od sezonu 1910/1911 do lata 1913 ponownie był dyr. teatru w Sosnowcu, skąd latem przyjeżdżał do Buska, Kielc i Radomia. W l. 1914-1916 mieszkał w Sosnowcu, gdzie organizował i reżyserował przedstawienia robotniczych zespołów amatorskich, w 1916 był w Krakowie, a w 1919-1920 współorganizował Teatr „Na Pohulance” w Wilnie. Zmarł w Warszawie. Należał do najlepszych dyr. zespołów wędrownych na ziemiach polskich. Dbał o repertuar, wystawiając sztuki oryginalne wartościowe, a zwłaszcza polskie, M. Meducka,  Majdrowicz Eugeniusz Edmund, Świętokrzyski Słownik Biograficzny, t.2, Kielce 2009, s. 302.

[7] Granica-Kielce –Busk, S. Dzikowski, „Gazeta Kielecka” nr 64 z 11 sierpnia 1908 roku, s. 3.

Plan elektryfikacji Buska z XX-lecia międzywojennego

Plan elektryfikacji Buska z XX-lecia międzywojennego. Zwraca uwagę dawne nazewnictwo buskich ulic.