Rys historyczny: O zakładach dobroczynnych

Rys historyczny: O zakładach dobroczynnych:

Zakłady dobroczynne powstały w Królestwie Polskim w większej części ze szczodrobliwości możnych osób i z części fundacji Panujących. Przy powstawianiu takich zakładów nadawane im były przez dobroczyńców ustawy zwane erekcjami. Znajdowały się  w nich formy uposażenia: w gotowiźnie, dochodach z dóbr, gruntów lub innych źródeł. W ustawach tych określana była liczba ludzi mających się utrzymać w zakładzie (ubogich, sierot, starców, chorych i niedołężnych osób. Przed rokiem 1815 zakłady te zwane szpitalami rządziły się przepisami zawartymi również w erekcjach. W przeważającej części dozór nad nimi oraz administracja oddawana była osoba duchownym. Po ustanowieniu w 1815 roku Królestwa Polskiego, Ustawą Konstytucyjną zarząd nad instytucjami dobroczynnymi powierzony został Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. Według organizacji tej policji  1816 roku, czynności dotyczące instytutów, załatwiane były w Wydziale Policji i Poczt, bez oddzielnego etatu. W celu rozciągnięcia silniejszego dozoru, postanowiono powołać decyzją Księcia Namiestnika z 2 grudnia 1817 nowe organa zarządzające. Powstała Rada Ogólna Dozorcza Szpitali, przy ówczesnej komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, oraz Rady Dozorcze Szczególne Szpitali, przy ówczesnych Komisjach Wojewódzkich. Rada Ogólna Dozorcza Szpitali składała się z 8 członków mianowanych przez Namiestnika Królestwa. Swoje funkcje spełniała bezpłatnie, zajmując się powoływaniem etatów, prowadzeniem rachunków, przyjmowaniem ubogich, chorych, sierot, prowadzeniem rewizji szpitali. Każdego rogu Raga Główna Dozorcza Szpitali musiała składać obszerny raport ze swojej działalności Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. Raport ten był podawany do wiadomości publicznej. Rady Dozorcze Szczególne również liczyło 8 członków. Administracja miejscowa szpitali parafialnych dla ubogich w miastach i wsiach, była pod kontrolą Wójtów, Burmistrzów i Proboszczów. Byli oni z prawa kuratorami szpitali parafialnych i ciążyła na nich odpowiedzialność za ich stan finansowy. Kolejna modyfikacją mającą zapewnić lepsza kontrolę nad szpitalami było wprowadzenie 16/28 sierpnia 1832 roku nowej ustawy. W miejsce dawnych Rad Dozorczych: Ogólnych i Szczególnych, ustanowiono Rady Opiekuńcze Instytutów Dobroczynnych, mianowicie: jedna Radę Główną Opiekuńczą przy ówczesnej Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, Duchownych i Oświecenia Publicznego, i Rady Szczególne Opiekuńcze przy każdym szpitalu, którym zobowiązany został nadzór tych instytutów. Rada Główna Opiekuńcza Składała się z Prezesa mianowanego przez Rząd, z Prezydenta Stołecznego miasta Warszawa, z wyższego duchownego, z Opiekunów prezydujących w Radach Szczególnych Szpitali Warszawskich, z dwóch członków Rady Lekarskiej, z dwóch asesorów prawnego i budowlanego i osób szczególnie zasłużonych. Funkcje w Radzie Głównej Opiekuńczej sprawowano bezpłatnie. Decyzje w radzie podejmowane były większością. Rady Szczególne Opiekuńcze przy każdym  szpitalu składały się: z Opiekuna prezydującego, z trzech obywateli miejscowych osiadłych i z Lekarza Naczelnego szpital. 

Członkowie Rady Szczególnej Opiekuńczej, oprócz Opiekuna i Lekarza, dzielili między sobą pracę w sposób następujący: jeden utrzymywał kasę szpitalną, drugi kontrolę wszelkich wpływów i wydatków, a trzeci miał prowadzić dozór na dostawami: żywności, lekarstw i innych artykułów. Urzędowanie Członków Rad Szczególnych Opiekuńczych było dwuletnie, Opiekunów czteroletnie. Gdyby okazało się że dla danego szpitala liczba członków jest za mała Rada Szczególna Opiekuńcza mogła powołać dodatkowe osoby.

Zarząd instytutów dobroczynnych w Królestwie ostatecznie ukształtował się w 1842 roku. Stało się to za sprawa Najwyższego Ukazu „O głównym zarządzie szpitali innych zakładów dobroczynnych” z dnia 18/2 marca 1842 roku. Ukaz ten nie naruszając pierwotnego systemu zarządu nad szpitalami, podniósł Radę Główną do stopnia władzy, zwiększając atrybucje i obowiązki tejże rady. Prezesa rady głównej mianował Car.

Opieka nad ubogimi, oparta została na trzech podstawowych zasadach:

- że tytuł do opieki publicznej mają: chorzy, kalecy, starcy, dzieci pozbawione przytułku, sieroty i podrzutki. (art. 10 Ukazu z roku  1842 punkt 4).

- że przede wszystkim krewni i powinowaci winni byli dać przytułek i sposób utrzymania nie posiadającym takowego. Obowiązek ten spadł na nich z mocy przepisów prawa cywilnego. (art. 48 Ukazu z 1842 roku).

- że ubogi żyjący z żebractwa, jako przestępca policyjny w domu pracy powinien być zamknięty.

Ukaz z 1842 roku został uzupełniony i rozwinięty przez Ukaz Najwyższy „O radach Gubernialnych, Powiatowych i Miejskich” z 24/5 czerwca 1864 roku, oraz przez Ukaz Najwyższy „O urządzeniu gmin wiejskich” z 19/2 marca 1864 roku.

Następna zmiana nastąpiła na mocy ukazu z dnia 19/31 czerwca 1870 roku. Rada Główna Opiekuńcza i rady szczegółowe zostały zniesione. Wszystkie zakłady dobroczynne przeszły pod zarząd Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Zarząd bezpośredni oddano w ręce gubernialnych i powiatowych rad dobroczynności publicznej. Od momentu zniesienia Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych (1863 roku.) do czasu likwidacji Rady Głównej Opiekuńczej jej sprawami zarządzał Komitet Urządzający, Zbiór Przepisów Administracyjnych Królestwa Polskiego. Wydział Spraw Wewnętrznych i Duchownych. Cz. III. Zakłady Dobroczynne, t. III, Warszawa 1866, s. 1-26.