Haszomer
Hacair[1]
Grupa
buskich Żydów złożyła 4 sierpnia 1925 r. do Starostwa w Stopnicy wymagane 2
egzemplarze statutu Stowarzyszenia Żydowskiej Organizacji Skautowej Haszomer
Hacair w Busku[2] (dalej: SŻOSHH w Busku). Przewodniczącym
Zarządu Stowarzyszenie był Wolbromski Herszel, wiceprzewodniczącym Wajcman
Uszer, sekretarzem Prajs Izrael, skarbnikiem Prajs Berek[3]. Stowarzyszenie już od
samego początku swego istnienia było dość liczne, gdyż liczyło 40 członków. Do
statutu dołączono również kwit kasy skarbowej za który miano pokryć koszt
ogłoszenia i rejestracji nowego stowarzyszenia. Starostwo w Stopnicy przesłało
19 października 1925 r. zgodnie z ówczesną procedurą wniosek o rejestrację
stowarzyszenia wraz z załącznikami do wojewody w Kielcach. Następnie Starostwo
w Stopnicy na wniosek zarządu organizacji skautowej Haszomer Hacair w Busku
przesłało do Wojewody 8 marca 1927 r. prośbę o wydanie decyzji w sprawie
zarejestrowania stowarzyszenia[4]. W odpowiedzi Wojewoda informował: „Zawiadamiam Pana Starostę, że sprawie
Żydowskiej Organizacji Skautowej Haszomer Hacair w Busku nadany zostanie bieg
dalszy w chwili nadejścia z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych decyzji,
mianowicie, czy wspomniana organizacja i jej podobne winne być zarejestrowane
przez Urząd Wojewódzki, czy też przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i
Oświecenia Publicznego[5]. Kolejna prośba o
dokonanie legalizacji SŻOSHH w Busku została podjęta za pośrednictwem Starosty
Stopnickiego pod koniec 1929[6]. Odpowiedź Wojewody na
prośbę brzmiała identycznie do poprzedniej, to znaczy, że wrócą do niej po:
„nadejściu decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych ustalającej do jakiej Władzy
należy rejestracja powyższego rodzaju stowarzyszeń”. Sprawa legalizacji
przeciągała się. W 1931 r. Starostwo Powiatowe w Stopnicy na prośbę SŻOSHH w
Busku wystosowało pismo do Wojewody w Kielcach w którym zapytywano o możliwość
prowadzenia działalności oraz o gromadzenie przez organizację skautową
kapitałów na własne potrzeby bez zatwierdzonego statut od roku 1925 do 1931[7].
 |
| Znak organizacji Haszomer |
Do
sprawy rejestracji SŻOSHH w Busku powrócono pod koniec 1935 r. Przedstawiono
wtedy za pośrednictwem Starostwa Powiatowego w Busku Podanie do Urzędu
Wojewódzkiego w Kielcach prośbę o zatwierdzenie Statutu organizacji. Przez
prawie 10 lat nieformalnego działania ŻOSHH w Busku zmienili się niektórzy
członkowie stowarzyszenia. W dniu 27 kwietnia 1936 r. odbyło się walne
zgromadzanie na którym dokonano wyboru aktualnego Zarząd. Byli to: Herszel
Wolbromski przewodniczący, Ruchla Kaufman sekretarz, Chawa Cukierman zastępca
przewodniczącego, Szajndla Chmielnicka komisja rewizyjna, Gitla Wolbromska,
Ajdla Erlich, Aszer Wajcman[8] komisja rewizyjna, Machel
Rakowski, Icek Herszkowicz, Idesa Kalińska, Szmul Szwajcer, Moszek Rozenberg,
Szyja Malicki, Wigdor Grojs komisja rewizyjna, Jankiel Wajcman zastępca
sekretarza, Fajgla Herszkowicz oraz Rywka Taubenblat kasjerka[9]. Do podania załączono w 4
egzemplarzach Statut „Organizacji”. SŻOSHH w Busku mieściło się w Buku przy
ulicy Kilińskiego nr 14[10]. Następnie Starosta
Powiatowy Stopnicki przesłał w dniu 6 marca 1936 r. do Urzędu Wojewódzkiego w
Kielcach pismo w którym stwierdzono, że członkowie SŻOSHH w Busku „posiadają
zdolność do działań prawnych, karani nie byli i cieszą się dobrą opinią”[11]. Starosta dodawał
również, że: „Stowarzyszenie odpowiada względom pożytku społecznego”. Wydział
Społeczno – Polityczny Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach wystosował do Starostwa
w Busku pismo w którym zawarł poprawki jakie w swoim Statucie uwzględnić miało SŻOSHH w Busku[12]. Poprawiony Statut
przesłano do Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach 23 marca 1936 r. Następnie
Wojewoda Kielecki wydał postanowienie z 6 kwietnia 1936 nr 191 2/50/36 w którym
stwierdzono wciągnięcie w dniu 6 kwietnia 1936 r. do rejestru stowarzyszeń Kieleckiego
Urzędy Wojewódzkiego pod nr 1324 stowarzyszenia pod nazwą „Żydowska Organizacja
Haszomer Hacair”[13].
Kolejnego dnia 7 kwietnia 1936 r. Urząd Wojewódzki wystosował do Polskiej
Agencji Telegraficznej „Monitor Polski” prośbę o zamieszczenie ogłoszenia o
wpisie do rejestru stowarzyszeń Żydowskiej Organizacji Haszomer Hacair w Busku
– Zdroju[14].
Ostatecznie treść decyzji brzmiała w następująco:
„Na
mocy decyzji Wojewody Kieleckiego z dnia 6 kwietnia 1936 r. Nr.SP.S.2/50/36,
wydanej na podstawie art. 21 prawa o stowarzyszeniach z dnia 27 października
1932 r. /Dz.U.R.P.Nr.94, poz.808/, wpisano do rejestru stowarzyszeń i związków
Kieleckiego Urzędu Wojewódzkiego pod Nr.1324 stowarzyszenie pod nazwą:
„Żydowska Organizacja „Haszomer Hacair” w Busku – Zdroju”.
Kielce,
dnia 6 kwietnia 1936 roku[15].
Decyzję
za wojewodę podpisał W. Lutomski Naczelnik Wydziału Społeczno – Politycznego
Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach.
Zakończenie
Artykuł
ten jest przyczynkiem do opisania dokładniej historii SŻOSHH w Busku – Zdroju. Działalność Stowarzyszenia rozpoczęła się 1925 r. a
oficjalnie skończyła we wrześniu 1939 r. Zapewne przez jej szeregi, przez
prawie 15 lat działalności, przeszło wielu młodych żydowskich mieszkańców
Buska. Interesujące dla historyka jest liczba młodzieży żydowskiej, która
uczestniczyła w życiu Haszomer Hacair. Interesująca jest również odbiór
Haszomer Haciar w życiu społecznym
buskich Żydów. Ciekawość budzą postacie nauczycieli i wychowawców. Wiele aspektów działalności
organizacji stanowi na chwilę obecną zagadkę, którą należy rozwikłać. W związku
z powyższym należy kontynuować pod tym kątem poszukiwania archiwalne, tak aby
jak najlepiej i jak najdokładniej oświetlić dzieje SŻOSHH
w Busku – Zdroju.
 |
| Logo ruchu Haszomer |
Aneksy
do artykułu
Statut
Żydowskiej
Organizacji Skautowej „HASZOMER HACAIR”
w
Busku
I.
Nazwa.
§1.
Stowarzyszenie nosi nazwę „Żydowska Organizacja Skautowa Haszomer Hacair”
w tłumaczeniu znaczy „Młody Skaut”.
II.
Cele Związku.
§2.
Celem Stowarzyszenia jest wychowanie młodzieży żydowskiej na ludzi zdrowych
fizycznie i moralnie w duchu zasad etycznych, jako też krzewienie wśród tejże
młodzieży znajomości języków polskiego i hebrajskiego oraz literatury polskiej
i żydowskiej i budzenia zamiłowania do pracy i piękna natury.
§3.
Do celów tych zamierza Stowarzyszenie:
a. Przez
urządzanie zebrań towarzyskich, wycieczek, ćwiczeń gimnastycznych
i sportowych dla młodzieży żydowskiej;
b. Przez
zakładanie dla tegoż chórów i teatrzyków amatorskich, czytelni i bibliotek,
kursów samokształcenia dla młodzieży, wykładów pogadanek pod kierownictwem sił
pedagogicznych i osób z grona rodziców członków.
UWAGA:
Stowarzyszenie stosować się będzie do istniejących przepisów we wszelkich
swoich czynnościach, instytucje zaś przy Stowarzyszeniu wymagające osobnych
zezwoleń będą organizowane po uzyskaniu tychże zezwoleń, lub na zasadzie
odrębnych statutów we właściwej drodze zalegalizowanych, względnie
zatwierdzonych.
III. Siedziba i teren działalności.
§4. Siedzibą
Stowarzyszenia jest m. Busko, terenem działalności jest m. Busko.
IV.
Dochody i majątek.
§5. Stowarzyszenie
pokrywa swoje potrzeby z dochodów, a mianowicie:
a.
Ze składek członkowskich,
b.
Z dobrowolnych darów /legatów lub
subwencji/,
c.
Z ofiar zbieranych na mocy zezwolenia
władz.
V. Członkowie.
§6. W skład
Stowarzyszenia wchodzą:
a.
Członkowie zwyczajni,
b.
Członkowie założyciele,
c. Członkowie
honorowi.
§7.
Członkiem zwyczajnym może być każdy pełnoletni Żyd i Żydówka których Zarząd
Stowarzyszenia w charakterze członka przyjmie. Zarząd ma prawo odmówić
przyjęcia bez podania powodów. Członek zwyczajny obowiązany jest uiszczać z
góry na rzecz Stowarzyszenia składkę w wysokości 50 gr. miesięcznie. Członek
zwyczajny, zalegający ze składką 3-miesięczną, może być na mocy uchwały Zarządu
usunięty z grona członków zwyczajnych.
§8.
Członkowie działający na szkodę Stowarzyszenia, lub karani za czyny niehonorowe
mogą być na mocy uchwały Zarządu wykluczeni, przysługuje im jednak prawo
odwołania się
z zażaleniem do walnego zebrania. Zażalenie to wszakże nie wstrzymuje wykonania
uchwały o wykluczeniu. W poczet członków nie mogą być przyjęci wychowańcy
zakładów naukowych, żołnierze pozostający w służbie czynnej i osoby pozbawione
praw z wyroków sądowych.
§9.
Członkiem założycielem staje się osoba, która wstępuje do Stowarzyszenia wpłaca
jednorazowa składkę w kwocie zł. 75. Członek założyciel nabywa prawa członka
zwyczajnego.
§10.
Członkami honorowymi mianuje walne zgromadzenie na wniosek Zarządu osoby które
szczególne położyli zasługi pracując na rzecz Stowarzyszenia i działając na
jego korzyść.
§11.
Członkowie zwyczajni i honorowi mają prawo korzystać ze wszystkich instytucji
Stowarzyszenia, w sposób zgodny z warunkami Zarządu określonymi.
§12.
Członkowie zwyczajni mają prawo przyjmowania czynnego udziału we wszystkich
zebraniach Stowarzyszenia oraz prawo czynnego i biernego wyboru.
VI.
Władze Stowarzyszenie i zakres ich działań.
§13. Władzami
Stowarzyszenia są Walne Zebranie, Zarząd i Komisja Rewizyjna.
VII.
Walne zebranie.
§14.
Walne zebranie bywają zwyczajne i nadzwyczajne. Zwyczajne zebrania zwołuje
Zarząd raz do roku w miesiącu październiku, nadzwyczajne zaś na życzenie
wyrażone w piśmie przez 1/3 członków Zarządu lub Komisji Rewizyjnej, albo też
gdy konieczność zwołania uzna Zarząd. Dzień i porządek obrad ustala Zarząd,
zwołuje zaś Walne Zebranie prezes, ewentualnie vice – prezes na 8 dni przed
terminem Zebrania.
Uwaga:
O dniu, godzinie, miejscu i przedmiocie obrad Zebrań Walnych, prezes Zarządu
zawiadamia piśmiennie członków.
§15. Do zakresu działania
Walnego Zebrania należą punkty następujące:
a.
Przyjęcie lub odrzucenie sprawozdania
ustępującego Zarządu i Komisji Rewizyjnej,
b.
Wybór Zarządu, prezesa i vice – prezesa,
sekretarza, kasjera, 5 – ciu członków Zarządu i Komisji Rewizyjnej na rok
bieżący,
c.
Mianowanie członków honorowych na wniosek
Zarządu bez dyskusji,
d.
Załatwienie wniosków i interpelacji,
e.
Rozstrzygnięcie zażaleń od uchwał Zarządu,
f.
Uchwalenie regulaminu obrad,
g.
Zmiana statutu, likwidacja Stowarzyszenia
i uchwała jak należy postępować z kapitałem i majątkiem Stowarzyszenia w razie
jego likwidacji.
Uwaga: Na
Walnych Zebraniach mogą być rozpatrywane tylko te kwestie, które tyczą się
bezpośrednio działalności Stowarzyszenia określonej przez niniejszy statut i o
których powiadomieni zostali członkowie.
§16.
Uchwały Walnego Zebrania zapadają bezwzględną większością głosów obecnych na
zebraniu członków, którzy głosują każdy z osobna. Uchwały, w sprawach
przewidzianych
w punkcie g/ §15, wymagają 2/3 głosów obecnych członków.
§17.
W razie równości głosów rozstrzyga głos przewodniczącego.
§18.
Dla prawomocności uchwał wymaganą jest obecność 1/3 uprawnionych do głosowania,
wyjąwszy sprawy przewidziane w punkcie g/ §15, dla których wymaganą jest
obecność 2/3 członków, uprawnionych do głosowania.
§19.
Gdyby Walne Zebranie nie przyszło do skutku z powodu nie przybycia wskazanej
liczby członków, to nie później jak po 8 dniach zwołuje prezes Zarządu nowe w
tym samym porządku zebranie, uchwały które stają się prawomocnymi, bez względu
na liczbę obecnych na Zebraniu członków.
VIII.
Zarząd.
§20.
Sprawami Stowarzyszenia zawiaduje Zarząd, składający się z prezesa, vice –
prezesa, sekretarza, kasjera i 5 – ciu członków, których wybiera Walne
Zebranie.
§21.
Posiedzenia Zarządu odbywać się winny przynajmniej raz na miesiąc, a zwoływane
być muszą na żądanie większości członków Zarządu. Dla prawomocności uchwał
wymaganą jest obecność przynajmniej większości członków Zarządu. Uchwały
Zarządu, wyjąwszy sprawy przewidziane w §8 i pkt.g/ §15, zapadają większością
głosów, zaś ostatnie dwie sprawy 2/3 głosów przy obecności ¾ członków Zarządu.
§22.
Do atrybucji Zarządu należą:
a. Zawiadywanie
sprawami Stowarzyszenia i zarządzanie majątkiem jego, zgodnie
z celami i postulatami przewidzianymi w §§ 2 i 3 statutu,
b. Zabiegi,
zamierzające ku pomnożeniu środków materialnych Stowarzyszenia,
c. Starania.
Zdążające ku temu, by zamierzenia i intencje przewidziane w § 2 statutu zostały
osiągnięte,
d. Przyjmowanie
członków i wykluczenia ich,
e. Uchwalenie
regulaminu obrad.
§23.
Prezes stoi na czele Stowarzyszenia, zwołuje posiedzenia Zarządu oraz Walne
Zebranie, kieruje obradami i pełni czynności reprezentacyjne Stowarzyszenia,
zastępuje go
w czynnościach vice – prezes. Korespondencję Stowarzyszenia podpisuje i
załatwia prezes względnie vice – prezes i sekretarz.
§24.
W razie ustąpienia jednego z członków zwyczajnych Zarządu, kooptuje Zarząd na
jego miejsce zastępcę z grona członków stowarzyszenia.
UWAGA:
Wszystkie księgi rachunkowe będą prowadzone w języku polskim, stosownie do
wymagań prawa.
IX.
Komisja Rewizyjna.
§25.
Komisja rewizyjna składa się z przewodniczącego i 2 – ch członków wybieranych
przez Walne Zebrane na rok bieżący, Członkowie Komisji Rewizyjnej mogą być
tylko osoby niepełniące jednocześnie funkcji członka Zarządu. Zadaniem Komisji
Rewizyjnej jest czuwanie nad majątkiem Stowarzyszenia oraz sprawdzenie co
miesiąc ksiąg kasowych. Nadto Komisja Rewizyjna obowiązana jest przed
zwyczajnym Walnym Zebraniem składać sprawozdanie o rezultacie działalności. Na
życzenie członków Komisji mogą być zwoływane nadzwyczajne Walne Zebrania.
Członkom Komisji Rewizyjnej przysługuje prawo brania udziału w obradach głosem doradczym, wskutek czego obowiązany
jest Prezes Zarządu informować członków Komisji o przebiegu i treści obrad
wszystkich posiedzeń.
X.
Strój, oznaki i pieczęć.
§26. Członkom przysługuje
prawo:
a.
Noszenia stroju z materiału „Khaki”/
zielonkawego koloru/,
b.
Noszenia oznak lilijki skautowej/
szomrówka/,
c.
Używanie pieczęci z lilijką skautową
„HASZOME HACAIR” w Busku.
XI. Likwidacja Stowarzyszenia.
§27.
W razie zlikwidowania Stowarzyszenia, cały ruchomy i nieruchomy inwentarz i
majątek Stowarzyszenia przelewa się na rzecz ten instytucji, którą obierze
ostatnie Walne Zebranie Likwidacyjne Stowarzyszenia.
XII.
Komitet Organizacyjny.
§28.
Do chwili zatwierdzenia niniejszego statutu przez Urząd Wojewódzki w Kielcach i
do zwołania pierwszego organizacyjnego zebrania Stowarzyszenia, niżej podpisani
członkowie Komitetu organizacyjnego stanowią pierwszy prowizoryczny Zarząd
Stowarzyszenia
i w charakterze takowych są upoważnieni do przyjmowania członków zwyczajnych
i założycieli.
Busko,
dnia 15 lipca 1925 roku.
Statut Żydowskiej
Organizacji Skautowej „HASZOMER HACAIR” w Busku,
APK, UWKI, sygn. 100/3915, k. 19-22.
[1] Żydowska Organizacja Skatowa
Haszomer Hacair powstała na wzór zapoczątkowanych w Anglii w 1908 r. przez gen.
Baden – Powella pierwszych drużyn skautowych. Za cel stawiano sobie wychowanie
młodzieży zdrowych na ciele jak i umyśle, umiejących w każdej sytuacji dać
sobie radę, czy przyjść z pomocą potrzebującym. Ruch skautowy rozwiał się w
Europie od początku bardzo dynamicznie. W Niemczech utworzono organizację
skautowską „Pfadfinderbund”, w Rosji „Potiesznaja Rota, w Polsce „drużyny
harcerskie”. Pierwsza żydowska drużyna skautowa powstała w 1911 r. w Lwowie. Od
tego momentu żydowski ruch skautowy rozrasta się
w znacznym tempie zwłaszcza na terenach Królestwa Polskiego. Nazwę „Haszomer”
przyjęto od palestyńskich „szorim” strażników żydowskich kolonii w Palestynie.
W ten sposób narodził się wśród młodzieży żydowskiej tak zwany światopogląd
„szomrowy” którego podstawą było 10 praw: 1. Na słowie „szomra” można
bezwzględnie polegać. 2. „Szomer” jest wierny swojemu narodowi. 3. „Szomer”
jest bratem każdego „szomra”. 4. „Szomer” jest życzliwy swoim bliźnim i pomaga
im w potrzebie. 5. „Szomer” jest bezwzględnie posłuszny swoim przełożonym. 6.
„Szomer” jest przyjacielem przyrody. 7. „Szomer” jest zawsze wesoły i żwawy. 8.
„Szomer” jest oszczędny, ale przy tym ofiarny.
9. „Szomer” zachowuje i wyraża się przyzwoicie. 10. „Szomer” dba o swoje
zdrowie (nie pali, nie pije, zachowuje czystość płciową). Podstawową jednostką
ruchu szomrowego był „kwucah” czyli zastęp liczący od 6 do 11 członków na
którego czele stał kierownik grupy „rosz kwucach”, Chwila nr 130, Archiwum
Akt Nowych, Prezydium Rady Ministrów w Warszawie, sygn. 8/III15161/19, k. 5.
[2] Starostwo Stopnickie Pismo
L:10688/1 z 19 marca 1925 r., Archiwum Państwowe w Kielcach (dalej: APK),
Urząd Wojewódzki Kielecki I (dalej: UWKI), sygn. 100/3915, k. 1.
[3] Załącznik, APK, UWKI, sygn.
100/3915, k. 14.
[4] Starostwo Stopnickie Pismo
L:5104/5 z 8 marca 1927 r., APK, UWKI, sygn. 100/3915, k.4.
[5] Pismo L.B.P. 2423, APK,
UWKI, sygn. 100/3915, k. 5.
[6] Powiatowy Starosta Stopnicki
L.VI/I/1/19/15 z 27 listopada 1929 r., APK. UWKI, sygn. 100/3915, k. 7.
[7] Starosta Powiatowy Stopnicki
Pismo L. III – 1/29/3/VI z 24 listopada 1931 r., APK, UWKI, sygn. 100/3915,
k. 11.
[8] W załączniku z 1925 zawierającym
listę członków Stowarzyszenia Aszer Wajcman zapisany był jak Uszer Wajcman,
wiceprzewodniczący, przyp. aut.
[9] Podanie do Urzędu Wojewódzkiego
w Kielcach z 31 grudnia 1935 r., APK, UWKI, sygn. 100/3915, k. 29; Zawiadomienie
do Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach Wydział Społeczno – Polityczny z 27 kwietnia
1936 r., APK, UWKI, sygn. 100/3915, k. 24.
[10] Pismo Starosty Powiatu
Stopnickiego nr B-6/15/36 do Urzędu Wojewódzkiego Wydział Społeczno –
Polityczny w Kielcach z 13 maja 1936 r., APK, UWKI, sygn. 100/3915, k. 23.
[11] Pismo Starosty Powiatu
Stopnickiego nr nr B-6/15/36 do Urzędu Wojewódzkiego Wydział Społeczno –
Polityczny w Kielcach z 6 marca 1936 r., APK, UWKI, sygn. 100/3915, k. 30.
[12] Pismo Urzędu Wojewódzkiego w
Kielcach Wydział Społeczno – Polityczny nr SP.S. 2/50/36 do Starostwa
Powiatowego w Busku z 15 marca 1936 r., APK, UWKI, sygn. 100/3915, k.
32-33.
[13] Postanowienie nr 191 2/50/36 z
6 kwietnia 1936 r., APK, UWKI, sygn. 100/3915, k. 36.
[14] Prośba Urzędu Wojewódzkiego w
Kielcach do Polskiej Agencji Telegraficznej „MONITOR POLSKI” z 7 kwietnia 1936
r., APK, UWKI, sygn. 100/3915, k. 37.
[15] Pismo Wydziału Społeczno –
Politycznego Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach z 6 kwietnia 1936 r., APK, UWKI, sygn.
100/3915, k. 46.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz